کانسار چاه‌زرد: کانه‌زایی نقره- طلای اپی‌ترمال با میزبان برشی در کمربند ارومیه- دختر

کانسار نقره- طلای اپی­ترمال با میزبان برشی چاه­زرد، درون یک مجموعه آتشفشانی با ترکیب آندزیتی تا ریولیتی در بخش مرکزی کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد. در  این منطقه، فعالیت­های ماگمایی و گرمابی در ارتباط با زمین‌ساخت کششی سامانه گسلی امتدادلغز ده­شیر- بافت رخ داده است. سنگ میزبان مجموعه آتشفشانی شامل سنگ­های آتشفشانی و رسوبی ائوسن است که توسط سنگ­های رسوبی میوسن پوشیده شده­اند. داده­های سن­سنجی اورانیم- سرب زیرکن به روش LA-ICP-MS سن­هایی بین 14/0±36/6 و 24/0±19/6 میلیون سال با میانگین 16/0±23/6 میلیون سال را برای فعالیت­های ماگمایی در چاه­زرد مشخص کرده است. برش­ها و رگه­ها همزمان و پس از مراحل اصلی فوران­های انفجاری ماگمایی- گرمابی و رخدادهای برشی فراتوماگمایی که ناشی از جایگیری نزدیک به سطح ریولیت پورفیری است، تشکیل شده­اند. براساس نقشه­های دقیق تهیه­شده، سه واحد برشی مجزا در منطقه قابل تشخیص است: برش­ ولکانی‌کلاستیک با زمینه چیره تخریبی، برش پلی­میکتیک خاکستری با یک بخش اصلی از سیمان گرمابی و برش مونو- پلی­میکتیک با زمینه ریزبلور آرژیلیکی. برش‌های پلی‌میکتیک، بخش قابل معدن­کاری اصلی را تشکیل می­دهند؛ در حالی‌که برش­های ولکانی‌کلاستیک به­طور نسبی نفودناپذیر و به‌شدت بی­بار هستند. دگرسانی­های گرمابی مختلفی در رخنمون‌های سطحی رخ داده‌اند که مساحتی نزدیک به 9 کیلومتر مربع را می­پوشانند. مجموعه­های دگرسانی گرمابی به‌صورت زونه در پیرامون برش­ها و رگه­ها دیده می‌شود و شامل کوارتز ثانویه، ایلیت، پیریت، آدولاریا، کلریت، انواع کانی­های کربناتی و میزان کمی فلدسپار قلیایی است. اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن، ژاروسیت، ژیپس، کائولینیت، هالویزیت و مقادیر کمی آلونیت، کانی‌های برون‌زادی (سوپرژنی) هستند که جانشین کانی­های اولیه شده و شکستگی­ها و فضاهای خالی را پر کرده­اند. فلزات قیمتی همراه با سولفیدها و سولفوسالت­ها به‌صورت دانه­پراکنده درون رگه­ها و سیمان برش­ها رخ داده­اند. یک روند افزایشی از پیریت چیره (مرحله اول) به پیریت- سولفید فلزات پایه و سولفوسالت چیره (مرحله دوم و سوم) تا سولفید فلزات پایه چیره (مرحله چهارم) در کانی­شناسی برش­ها و رگه­ها دیده می­شود. ته­نشست کانی­های باطله نیز روندی افزایشی از مجموعه­های ایلیت- کوارتز به کوارتز- آدولاریا، کربنات و سرانجام ژیپس چیره  نشان می­دهد. طلای آزاد در مراحل دوم و چهارم به‌ویژه با درهم­رشدی با پیریت، کوارتز، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت و تنانتیت- تتراهدریت غنی از نقره و همچنین به‌صورت میانبار (انکلوزیون) در پیریت رخ داده است. سن اورانیم- سرب 24/0±19/6 میلیون سال برای جایگیری ماگماهای ریولیتی، بیانگر بیشترین سن برای کانه­زایی در چاه­زرد تلقی می­شود.  این سن می­تواند نشان‌دهنده یک رخداد کانه­زایی کشف­نشده در کمربند ارومیه- دختر در این زمان باشد.